Na opakowaniach produktów spożywczych, poza podstawowymi informacjami, można znaleźć różnorodne oznaczenia graficzne. Symbole odnoszą się zarówno do żywności, jak i tworzyw, z których powstały opakowania. Część z nich natomiast w szczególny sposób akcentuje pochodzenie produktu i jego specyficzne cechy.
Nazwa producenta i wyrobu, skład, sposób przygotowania, tabela wartości odżywczych, data przydatności do spożycia, zawartość składników powodujących reakcję nietolerancji – to najważniejsze informacje zawarte na opakowaniach produktów spożywczych. Szczegółowe wytyczne dotyczące zgodnego z prawem znakowania żywności są zawarte w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej nr 1169/2011 w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności. Ów obowiązujący od 13 grudnia 2014 roku akt prawny określa jakiego typu dane muszą znaleźć się na opakowaniach artykułów żywnościowych. Wejście w życie rozporządzenia miało poprawić czytelność i transparentność etykiet, a przez to ułatwić konsumentom dokonanie świadomego wyboru produktów spożywczych. Akt prawny Parlamentu Europejskiego i Rady UE to kolejny krok w kierunku walki z fałszowaniem żywności; niewłaściwymi oświadczeniami żywieniowymi mogącymi wprowadzać konsumentów w błąd.
Przed podjęciem decyzji zakupowej zawsze warto dokładnie zapoznać się z opakowaniem produktu, a w właściwie – z umieszczonymi nań informacjami. Nie mniej istotne jest przyjrzenie się oznaczeniom graficznym, gdyż symbole skrywają równie istotne dane. Wyjaśniamy znaczenie niektórych symboli widocznych na wyrobach spożywczych.
Po pierwsze: składniki
Literką K (w różnych ujęciach) lub słowem „kosher” oznaczone są produkty koszerne, a więc wyroby produkowane zgodnie z regułami obowiązującymi w prawie żydowskim.
Analogiczne do koszeru są artykuły spożywcze sklasyfikowane zgodnie z prawem Islamu jako „czyste” (tahir). Wyroby te sygnowane są wyrażeniem „halal”.
Żywność, która nie zawiera glutenu jest znakowana charakterystycznym symbolem przekreślonego kłosa.
Artykuły spożywcze, w których składzie próżno szukać laktozy można z kolei łatwo zidentyfikować za sprawą znaku przedstawiającego przekreśloną butelkę mleka.
Produkty adresowane do wegetarian są z kolei oznaczone charakterystycznym, jasnozielonym „V” na żółtym tle. Zarejestrowanym w 1996 roku znakiem posługują się także restauracje, które w ten sposób informują klientów o wegetariańskich daniach w menu.
Po drugie: jakość i pochodzenie produktu
Liść utworzony z dwunastu białych gwiazdek umieszczony na jasnozielonym tle to unijny symbol żywności ekologicznej. Od 1 lipca 2010 roku sygnuje się nim wyroby (także te spoza Unii Europejskiej), spełniające wspólnotowe normy rolnictwa ekologicznego.
Znak Chroniona Nazwa Pochodzenia dowodzi, że jakość produktu lub wyróżniające go cechy są głównie lub wyłącznie związane z konkretnym regionem, miejscem czy też – w wyjątkowych sytuacjach – krajem. Proces powstawania żywności (od jej produkcji, poprzez przetwarzanie, po przechowywanie) ma miejsce na określonym obszarze geograficznym. Wśród produktów sygnowanych tym znakiem znalazły się m.in. oscypek, karp zatorski i bryndza podhalańska.Chronione Oznaczenie Geograficzne to natomiast symbol nadawany żywności wysokiej jakości, której nazwa nawiązuje do miejsca jej wytwarzania. Co istotne znak ten jest przyznawany zarówno płodom rolnym, produktom hodowli i rybołówstwa, jak i artykułom spożywczym. Truskawka kaszubska, obwarzanek krakowski, jabłka łąckie i ser koryciński to tylko niektóre z produktów sygnowanych tym unijnym znakiem.Produkt o tradycyjnej nazwie, która nawiązuje do jego specyficznego charakteru lub jest tradycyjnie stosowana do jego opisu może zostać oznaczony symbolem Gwarantowana Tradycyjna Specjalność. Tak oznaczony wyrób musi być powstawać z tradycyjnych surowców, według starej (przekazywanej z pokolenia na pokolenie) receptury lub w oparciu o tradycyjne metody. W gronie wyrobów z tym unijnym znakiem znalazły się m.in. trójniak, półtorak i olej rydzowy.
Warto podkreślić, że umieszczanie na opakowaniach opisanych powyżej czterech znaków jest precyzyjnie uwarunkowane prawem unijnym. Producenci chcący promować swoją żywność za pomocą tych symboli muszą spełnić warunki określone w odpowiednich aktach prawa.
Kolejnym znakiem, który nie jest po prostu deklaracją wytwórcy jest godło „Doceń polskie” . Symbolem tym mogą posługiwać się wyłącznie firmy, które spełniają kryteria zawarte w regulaminie Ogólnopolskiego Programu Promocyjnego „Doceń polskie”.Certyfikat jakości jest nadawany jedynie artykułom, które zostały pozytywnie ocenione przez Lożę Ekspertów programu „Doceń polskie”. Charakterystyczny, nawiązujący do konturów naszego kraju znak to potwierdzenie, że nagrodzony nim wyrób spożywczy otrzymał od specjalistów z branży spożywczej wysokie noty za smak, wygląd i stosunek jakości do ceny. Certyfikatem programu wyróżnia się produkty różnego typu. Godło jednocześnie akcentuje polskie pochodzenie oraz wysoką jakość żywności. Honorowym patronem programu, w ramach którego przyznaje się znak „Doceń polskie” jest Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Wyroby, które spełniają międzynarodowe kryteria etycznego handlu są oznaczane słowami Fair trade(Sprawiedliwy handel). Tak opisany produkt został wyprodukowany z poszanowaniem praw i godności pracowników, zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Pieczę nad standardami certyfikowania produktów znakiem Fair Trade sprawuje Fair Trade Labeling Organizations International (FLO International).
Owalny symbol zawierający oznaczenia literowe i liczbowe to znak weterynaryjny. Litery umieszczone w jego górnej części informują w jakim kraju wyprodukowana została żywność. Ciąg liczb w środkowej części znaku pozwala zidentyfikować zakład (poszczególne cyfry opisują województwo, powiat, kategorię produktu i numer działalności w powiecie). Widoczne na samym dole litery WE oznaczają Wspólnotę Europejską.
Po trzecie: opakowanie
Symbol kieliszka i widelca oznacza, iż materiał z tworzywa sztucznego może mieć kontakt z żywnością.
Trzy zielone strzałki tworzące trójkąt i przypominające Wstęgę Möbiusa definiują rodzaj tworzywa, z którego powstało opakowanie.
O tym, czy opakowanie nadaje się do recyklingu informuje znak w postaci pojedynczej strzałki tworzącej niezamknięty okrąg.
Przy pomocy małej literki „e” (umieszczanej najczęściej przy informacji o wadze żywności) producenci podkreślają, że objętość lub masa wyrobu spożywczego to wielkość uśredniona. Niedokładność maszyn pakujących, a także specyfika produktu (niejednorodna struktura, grudki, kawałki owoców) mogą powodować, że produkty o tej samej objętości mogą różnić się masą.